Mấy năm trước, tôi có dịp tham gia audit cho một công ty công nghệ. Câu chuyện bắt đầu từ việc ông chủ đã đầu tư khá nhiều tiền vào đội ngũ kỹ thuật trong suốt gần 2 năm, nhưng kết quả không như mong đợi. Sản phẩm chưa ra mắt (dù đây là một phần trong kế hoạch phát triển dài hơi mà ông chủ kỳ vọng), và tình hình càng làm ông thất vọng vì kế hoạch lớn mà cứ dậm chân tại chỗ. Kết quả là CTO bị sa thải vì lý do quản lý tài chính kém, và ông chủ quyết định tự mình dọn dẹp lại bộ máy, sa thải 2/3 đội ngũ kỹ thuật.
Cuộc trò chuyện giữa tôi và ông chủ hôm ấy:
“Hiển ạ, em thấy đấy, anh đã đổ không biết bao nhiêu tiền vào đây mà các bạn không làm được gì. CTO chỉ hứa hẹn suốt, nhưng em biết nó toàn dành thời gian cho việc khác. Trước anh ở xa nên không thấy rõ tình hình. Tháng trước về thấy rõ, ai mà không làm được gì anh cho nghỉ hết. Giờ mấy em làm việc ngoan lắm, cuối ngày cắt điều hòa mà bảo là không cần bật ngoài giờ, chỉ cần mấy cái quạt thôi. Các em nó rất biết nghĩ, ngoan lắm.”
Vậy là tôi dành gần một tuần ở đó, quan sát và đánh giá kỹ lưỡng từ source code đến quy trình làm việc. Báo cáo của tôi tóm gọn lại chỉ trong một câu: “Sa thải nhầm, không ai ngoan; đề xuất dọn hết và xây dựng lại từ đầu.”
Một số quan sát chính:
1. Kiến trúc hệ thống “tào lao”:
Dù ông chủ có tham vọng xây dựng một hệ thống lớn, nhưng CTO lại phân mảnh nó thành nhiều hệ thống nhỏ, khiến hệ thống chưa launch mà nền tảng đã trở nên rệu rã.
2. Những module tốt nhất được phát triển bởi người đã nghỉ:
Một nửa trong số đó là tự nghỉ việc, nửa còn lại bị sa thải trong đợt dọn dẹp nhân sự gần đây.
3. Những nhân viên còn lại thiếu năng suất:
Cả tuần, đội kỹ thuật không deliver được nhiều. Vào đúng 6pm, engineering manager vào bảo: “Thôi đi ăn đã, anh em, còn nhiều việc mà.” Rồi cả nhóm đi ăn đến 6:30pm và OT đến 7:30pm mới về.
4. Mức lương của engineer khá cao, nhưng không phải là mức cao nhất trên thị trường.
Sau buổi audit, ông chủ vẫn quyết tâm tự xây dựng lại team kỹ thuật, xoay quanh những nhân viên còn lại thêm nửa năm nữa. Tuy nhiên, kết quả vẫn không có gì cải thiện. Nửa năm sau, ông lại bảo tôi: “Hiển ơi, anh lại dọn dẹp xong rồi, giờ em giúp anh xây dựng lại team nhé…” Và tôi trả lời: “Dạ thôi, em đủ bận rồi, anh cũng nên bận việc khác đi 😅”
Các bài học quý giá từ quá trình audit:
1. Doanh nghiệp cần hiệu quả, không phải sự ngoan ngoãn:
Lãnh đạo đôi khi quên rằng nhân sự cần phải thực sự có năng lực để đạt được mục tiêu, thay vì chỉ “ngoan ngoãn” làm việc theo cách mà họ mong đợi. Dù ông chủ có nhiều tiền và muốn đầu tư hàng triệu vào đội ngũ kỹ thuật, thì sự hiệu quả trong công việc mới là yếu tố quan trọng nhất.
2. Chúng ta đánh giá quá cao nỗ lực của mình:
Rất nhiều người (kể cả lãnh đạo) có xu hướng đánh giá cao nỗ lực của bản thân hơn là của người khác. Đối với cổ đông, họ luôn nghĩ rằng họ đã đầu tư rất nhiều, trong khi nhân viên lại nghĩ rằng mình được trả ít hơn so với công sức bỏ ra. Tư vấn viên có thể cung cấp một góc nhìn khách quan, dựa trên dữ liệu thay vì cảm tính.
3. Vùng đệm giữa quản lý và kỹ thuật rất quan trọng:
CTO đã không làm tốt vai trò của mình trong việc quản lý và tạo dựng vùng đệm giữa quản lý và kỹ thuật. Việc này khiến các vấn đề liên quan đến kiến trúc hệ thống và hiệu quả công việc không được giải quyết triệt để, gây ra những hậu quả dây chuyền như “sụp đổ domino.”
4. Đừng áp dụng Agile khi không cần thiết:
Agile là một phương pháp làm việc tuyệt vời nhưng không phải lúc nào cũng cần thiết. Trong một số trường hợp, có thể áp dụng phương pháp làm việc truyền thống có thể hiệu quả hơn, đặc biệt là khi đội ngũ thiếu năng lực tự tổ chức và quản lý.
5. Niềm tin là yếu tố cốt lõi:
Dù sự ngoan ngoãn ban đầu có thể tạo niềm tin, nhưng niềm tin thực sự chỉ được xây dựng và duy trì thông qua kết quả và giá trị. Chỉ khi công ty có thể tạo ra giá trị thực sự, niềm tin mới có thể vững chắc và lâu dài.
Mỗi lần audit như vậy đều mang lại những bài học quý giá. Quan trọng nhất là học từ những sai lầm của người khác để tránh lặp lại chính những lỗi đã chỉ ra.
Trên đây là bài viết được revise từ ChatGPT và ảnh cũng được sinh ra từ ChatGPT luôn. Đây là bản gốc:
Mấy năm trước, tôi có dịp audit 1 công ty công nghệ. Đại khái, ông chủ đã đốt khá nhiều tiền cho team tech gần 2 năm và không hài lòng về kết quả, sản phẩm chưa launch (nằm trong kế hoạch vì ông chủ tham vọng lớn nên plan cũng là dành 2 năm để phát triển hệ thống nhưng càng làm càng thấy xa vời). Hệ quả là CTO bị sa thải (lý do là có vấn đề về quản lý tài chính), ông chủ trực tiếp dọn dẹp bộ máy, sa thải 2/3 nhân viên tech.
Ảnh nói: Hiển ạ, em thấy đó, anh đã bỏ không biết bao nhiêu tiền vào đây mà chúng nó không làm ăn được gì. CTO chỉ suốt ngày hứa hẹn nhưng anh biết nó toàn dành thời gian cho việc khác. Trước anh ở xa thì không biết tình hình. Tháng rồi anh về thấy rõ, đứa nào láo nháo anh cho nghỉ hết rồi. Giờ các em nó ngoan, làm việc cố gắng lắm, cuối ngày văn phòng cắt điều hoà đó mà các em nó bảo: mình còn ít người, anh mua mấy cái quạt thôi chứ không cần bật điều hoà ngoài giờ. Đấy, các em nó rất là biết nghĩ, ngoan lắm.
Okay, để em. Thế là dành gần 1 tuần ở đó quan sát, đánh giá từ source code, quy trình… etc. Báo cáo thì nhiều nhưng tóm lược lại trong 1 dòng: sa thải nhầm, không ai ngoan; đề xuất dọn hết và dựng lại team.
Một số quan sát chính yếu:
1. Kiến trúc hơi “tào lao”: mặc dù ông chủ có tham vọng xây hệ thống lớn nhưng CTO đã biến nó thành một-nhóm-hệ-thống-nhỏ, MVP tùm lum nên hệ thống chưa launch mà foundation đã nát
2. Những module / code tốt nhất được làm bởi những người đã nghỉ. 1/2 là tự nghỉ và 1/2 là bị cho nghỉ đợt dọn dẹp vừa qua
3. Các anh em còn lại thì cả tuần không deliver được mấy; cứ đúng 6pm là enginering manager vào hô hào: thôi đi ăn đã anh em, còn nhiều việc mà. Rồi tất cả đi ăn tới 6:30pm và OT tới 7:30pm thì về
4. Mức lương của engineer ở mức khá nhưng không phải cao so với thị trường
Sau lần audit, ông chủ vẫn quyết tâm tự xây dựng lại team tech xoay quang đội ngũ hiện tại thêm nửa năm. Kết quả vẫn không có gì khởi sắc. Nửa năm sau lại bảo: Hiển ơi, anh lại dọn dẹp xong rồi, giờ em giúp anh build lại team… Dạ thôi, em đủ bận lắm rồi, anh cũng nên bận việc khác đi 
Mỗi lần audit như vậy lại có thêm nhiều bài học thú vị về quản lý.
1. Doanh nghiệp cần hiệu quả; cần nhân sự được việc hơn là ngoan. Các lãnh đạo rất hay quên điều cơ bản này. Kể cả ông chủ sành sỏi và thành công trong kinh doanh đến mức thừa tiền, đầu tư mấy triệu vào team tech này vẫn quên
2. Phần lớn con người có xu hướng đánh giá cao nỗ lực của bản thân hơn nỗ lực của người khác. Trong mắt cổ đông luôn là: đã đầu tư nhiều; trong mắt nhân viên là: tôi nhận được ít. Các chuyên gia tư vấn hữu dụng duy nhất ở điểm đưa góc nhìn trung lập (vì có nhiều data)
3. Vùng đệm quản lý & kỹ năng con người luôn quan trọng. Có thể ông chủ không quên điều 1 nhưng chỉ dân tech mới đánh giá được dân tech và CTO đã không làm tốt vai trò của vùng-đệm-quản-lý dẫn tới bài toán 1, 2 ở trên không được giải thoả đáng và gây sụp đổ tất cả như domino.
4. Đừng Agile khi không cần thiết 
5. Sau tất cả, niềm tin vẫn là quan trọng nhất. “Ngoan” là thứ dễ tạo niềm tin ban đầu nhưng đến cuối cùng thì niềm tin vẫn phải được xây dựng và duy trì bằng giá trị và kết quả.
Lâu lâu cứ phải mang những bài học cũ ra học lại, kẻo mình lại mắc phải chính những lỗi đã chỉ ra cho người khác
